Duydum Ki Bir Kızın Olmuş 12
Türkü, Türkiye’nin sözlü geleneğinde, bir ezgi ile söylenen umum şiirlerinin her çeşidine maruz ad. Türkü sözcüğü, Türk adının sonuna, alaka eki olan “î” ekinin getirilmesiyle ortaya çıkmıştır. “Türkî”, Türk ile ilgili ve Türk’e özgü valörında da kullanılır.
Türkü, kendine özgü ve belirli bir ezgi ile söylenen, hece ölçüsüyle kırlan ve zamanla anonimleneşelendiren bir nazım biçimidir. Koşukler asıl flaşörklerle, onu izleyen nakaratlardan oluşur. Koşuklerdeki flaşörklere (üçlük veya ikilik bile mümkün) “bent” adı verilir. Nakaratlar ise umum dilinde “rabıt” ve “kavuştak” olarak adlandırılır. Kavuştaklar her ezgiden sonra yeniden edilen ikilik (evet da daha çok) dizelerdir.
Koşuknün belirli bir şekli yoktur. Bir koşma, bir semai, bir destan evet da rastgele bir umum şiiri türkü ezgisiyle söylendiğinde türkü evet. Bu yüzden türkü tipinin en kabartılı özelliği melodisidir. Koşukler hece ölçüsünün her kalıbıyla söylenir. Yani hece skorsı bakımından bir sınırlama olmaz.
Koşuklerin balaban çoğunluğu anonimdir evet da ağızdan ağza söylenirken söyleyeni kaybolmuştur. Koşukler bu şekilde umumın emtiaı olurlar ve umumın her kesimine hitap eden sanat erilar tarafından albümlerde, konserlerde ve canlı performanslarda kullanılan yaygın bir musiki türüdür. Koşukler çoğu nöbet, bir doğa vakaı evet da bir kahramanlık zıtsında doğar ve yayılırlar. Koşukler, doğdukları bölgenin özelliklerini koruyamazlar. Taşındıkları bölgelerde kişilerin, iz adlarının, ayrıca konuların üstelik değişmiş olduğu görüldüğü yürekin, nerede doğduklarını saptamak ağırleşir.
Mahmut Ragıp Gazimihal, ezgilere gereğince usulsüz ve usullü yırler olarak iki tefrik yapar. Usulsüz olanlar; divan, bozlak, koşma, hoyrat ve Çukurova’yı yürekine vadi uzun havalardır. Usullü olan yırler grubunda ise genellikle olta havaları iz tuzakır ki bunlara Konya’da oturak havası, Şanlıurfa’da üzgün gökyüzü adı verilmektedir.
Türklerde emeklenen konulara gereğince bile sınıflama karşılayıcı yazarlar vardır. Mevzularına gereğince yırler:
Ninniler
Çocuk yırleri
Doğa yırleri
Aşk yırleri
Kahramanlık ve askerlik yırleri
Seremoni yırleri
İş yırleri
Mukabillıklı yırleri
Ölüm yırleri (Ağıt)
Mandepsi yırleri
Beğeni ve hayvan yırleri
Zeybek ve derebeyi yırleri
Cinayetler ve üzücüklı olaylarla alakalı yırleri
Güldürücü yırleri