Duydum Ki Bir Kızın Olmuş 7
Türkü, Türkiye’nin sözlü geleneğinde, bir ezgi ile söylenen cumhur şiirlerinin her çeşidine verilen ad. Türkü sözcüğü, Türk adının sonuna, dikkat eki olan “î” ekinin getirilmesiyle ortaya çıkmıştır. “Türkî”, Türk ile ilişkin ve Türk’e özgü manaında da kullanılır.
Türkü, kendine özgü ve belli bir ezgi ile söylenen, hece ölçüsüyle tasarlan ve zamanla anonimleneşelendiren bir nazım biçimidir. Yırler esas kuartetklerle, onu izleyen nakaratlardan oluşur. Yırlerdeki kuartetklere (üçlük veya ikilik bile olabilir) “bent” adı verilir. Nakaratlar ise cumhur dilinde “bağlama” ve “kavuştak” olarak adlandırılır. Kavuştaklar her ezgiden sonrasında yeniden edilen ikilik (evet da elan çok) dizelerdir.
Yırnün belli bir şekli yoktur. Bir koşma, bir semai, bir destan evet da herhangi bir cumhur şiiri türkü ezgisiyle söylendiğinde türkü evet. Bu yüzden türkü tipinin en besbelli özelliği melodisidir. Yırler hece ölçüsünün her kalıbıyla söylenir. Kısaca hece sayısı itibarıyla bir sınırlama olmaz.
Yırlerin kebir çoğunluğu anonimdir evet da ağızdan ağza söylenirken söyleyeni kaybolmuşdolaşma. Yırler bu şekilde cumhurın orospuı olurlar ve cumhurın her kesimine seslenme eden sanat adamılar aracılığıyla albümlerde, konserlerde ve canlı performanslarda kullanılan münteşir bir musiki türüdür. Yırler çoğu öğün, bir doğa fenomenı evet da bir kahramanlık karşıtsında doğar ve yayılırlar. Yırler, doğdukları bölgenin özelliklerini koruyamazlar. Taşındıkları bölgelerde kişilerin, arz adlarının, ayrıca konuların de değiştiği görüldüğü muhtevain, nerede doğduklarını saptamak tabütüvanleşir.
Mahmut Ragıp Gazimihal, ezgilere gereğince usulsüz ve usullü yırler olarak dü alt bölüm yapar. Usulsüz olanlar; divan, bozlak, koşma, hoyrat ve Çukurova’yı muhtevaine alan uzun havalardır. Usullü olan yırler grubunda ise ekseriya temaşa havaları arz allıkır ki bunlara Konya’da oturak havası, Şanlıurfa’da şikeste keyif adı verilmektedir.
Türklerde emeklenen konulara gereğince bile sınıflama yaratıcı yazarlar vardır. Konularına gereğince yırler:
Ninniler
Çocuk yırleri
Huy yırleri
Aşk yırleri
Kahramanlık ve bayrakaltı yırleri
Merasim yırleri
İş yırleri
Karşıtlıklı yırleri
Ölüm yırleri (Ağıt)
Sahne yırleri
Tabiat ve hayvan yırleri
Efe ve derebeyi yırleri
Cinayetler ve inciticiklı olaylarla alakalı yırleri
Güldürücü yırleri