Duydum Ki Bir Kızın Olmuş 9
Türkü, Türkiye’nin sözlü geleneğinde, bir ezgi ile söylenen cumhur şiirlerinin her çeşidine verilen ad. Türkü sözcüğü, Türk adının sonuna, alaka eki olan “î” ekinin getirilmesiyle ortaya çıkmıştır. “Türkî”, Türk ile dayalı ve Türk’e özgü mealında da kullanılır.
Türkü, kendine özgü ve belli bir ezgi ile söylenen, hece ölçüsüyle yazılan ve giderek anonimleabat bir nazım biçimidir. Türküler asıl dörtlüklerle, onu izleyen nakaratlardan oluşur. Türkülerdeki dörtlüklere (üçlük yahut ikilik de olur) “bent” adı verilir. Nakaratlar ise cumhur dilinde “ilhak” ve “kavuştak” olarak adlandırılır. Kavuştaklar her ezgiden sonra tekrar edilen ikilik (evet da daha çok) dizelerdir.
Türkünün belli bir şekli yoktur. Bir koşma, bir semai, bir destan evet da rastgele bir cumhur şiiri türkü ezgisiyle söylendiğinde türkü evet. Bu yüzden türkü tipinin en sarih özelliği melodisidir. Türküler hece ölçüsünün her lakırtııbıyla söylenir. şu demek oluyor ki hece nüshası itibarıyla bir sınırlama olmaz.
Türkülerin kebir çoğunluğu anonimdir evet da ağızdan ağza söylenirken söyleyeni kaybolmuştur. Türküler bu şekilde cumhurın orospuı olurlar ve cumhurın her kesimine hitap fail sanat adamılar aracılığıyla albümlerde, konserlerde ve canlı performanslarda kullanılan münteşir bir musiki türüdür. Türküler çoğu misil, bir tabiat vakaı evet da bir kahramanlık alınsında doğar ve yayılırlar. Türküler, doğdukları bölgenin özelliklerini koruyamazlar. Taşındıkları bölgelerde kişilerin, vaziyet adlarının, hatta mevzuların dahi değişmiş olduğu görüldüğü dâhilin, nerede doğduklarını saptamak tabütüvanleşir.
Mahmut Ragıp Gazimihal, ezgilere nazaran usulsüz ve usullü ırlamakler olarak iki başkalık yapar. Usulsüz olanlar; divan, bozlak, koşma, hoyrat ve Çukurova’yı dâhiline düzlük uzun havalardır. Usullü olan ırlamakler grubunda ise genellikle desise havaları vaziyet allıkır ki bunlara Konya’da oturak havası, Şanlıurfa’da sınık keyif adı verilmektedir.
Türklerde sorunlenen konulara nazaran de sınıflama yapan yazarlar vardır. Mevzularına nazaran ırlamakler:
Ninniler
Çocuk ırlamakleri
Tabiat ırlamakleri
Aşk ırlamakleri
Kahramanlık ve askeriye ırlamakleri
Merasim ırlamakleri
İş ırlamakleri
Muhaliflıklı ırlamakleri
Ölüm ırlamakleri (Ağıt)
Baziçe ırlamakleri
Zevk ve hayvan ırlamakleri
Efe ve derebeyi ırlamakleri
Cinayetler ve ateşklı olaylarla alakalı ırlamakleri
Güldürücü ırlamakleri